PENJELASAN SULU SIRI 2
E) Mengapakah Malaysia menghentikan pembayaran pada 2013?
9. Sepanjang pengetahuan saya, kerajaan Malaysia tidak
pernah membuat penjelasan secara umum pada 2013 berkenaan sebab-sebab mengapa
pembayaran pampasan tahunan kepada pihak menuntut Sulu dihentikan. Ini berlaku
semasa pentadbiran Najib Razak. Perdana menteri, menteri luar negeri atau
pertahanan mahupun peguam negara seharusnya mengeluarkan suatu kenyataan awam
untuk memperjelaskan keputusan mereka.
Malah, sehingga hari ini, sedekad kemudian, anggota
pentadbiran tersebut masih berdiam diri, yang mana telah membawa kepada
spekulasi dan kekeliruan yang tak perlu.
10. Penjelasan tidak rasmi yang sering diberikan adalah
bahawa Malaysia menghentikan pembayaran kerana pencerobohan bersenjata pada
2013 ke atas Lahad Datu di Sabah. Bagaimanapun, tiada bukti jelas yang boleh
mengaitkan pihak menuntut Sulu yang menerima pampasan tahunan daripada Malaysia
dengan penceroboh bersenjata Lahad Datu.
Sekiranya kerajaan Malaysia mempunyai bukti sedemikian,
langkah yang hemat seharusnya adalah untuk memfailkan tindakan undang-undang di
Mahkamah Tinggi Sabah di Kota Kinabalu terhadap pihak menuntut Sulu (yang mana
kesemua identiti mereka diketahui oleh kedutaan kita di Filipina, di mana
bayaran tahunan dibuat kepada mereka), bagi memohon suatu perintah dari
mahkamah Sabah bahawa oleh kerana pihak menuntut Sulu terlibat secara peribadi
dan secara langsung dalam pencerobohan Lahad Datu, mereka kehilangan hak mereka
untuk menerima bayaran pada masa hadapan dan bahawa Perjanjian 1878 telah
berhenti berkuatkuasa.
Sekiranya itu berlaku, tindakan kerajaan untuk menghentikan
pembayaran akan menerima “judicial imprimatur” (kebenaran
secara rasmi oleh mahkamah). Malangnya, opsyen ini tidak diambil oleh mereka
yang bertanggungjawab pada 2013.
11. Tanpa memberikan sebarang sebab untuk menghentikan
pembayaran selepas 50 tahun kepada pihak menuntut Sulu, dan tanpa pernah
memohon kebenaran secara kehakiman untuk penamatan pembayaran, Malaysia telah
memungkiri Perjanjian 1878. Akibatnya, pihak menuntut Sulu berhak kepada pelaksanaan
spesifik (specific performance) kontrak, iaitu Perjanjian
1878, yang secara praktikalnya bermaksud bahawa Malaysia mesti memulihkan
tunggakan pampasan tahunan sebanyak RM5,300 setahun dari 2013 hingga 2022, dan
seterusnya berjanji untuk membayar jumlah tahunan tersebut.
12. Dari segi praktikal, pelaksanaan spesifik kontrak 1878
bermaksud pembayaran wang secara tahunan, yang mana jumlahnya telah ditetapkan
pada 1878 dan 1903. Satu-satunya kerugian yang dialami pihak menuntut Sulu
ialah kehilangan wang pampasan tahunan sebanyak RM5,300; tidak lebih dan tidak
kurang.
Undang-undang asas bagi ganti rugi atau pampasan yang perlu
dibayar untuk kerugian yang disebabkan oleh kemungkiran kontrak ialah, apabila
sesebuah kontrak itu dimungkiri, pihak yang tidak bersalah berhak untuk
menerima, daripada pihak yang memungkiri kontrak, pampasan untuk sebarang
kerugian atau kerosakan yang dialaminya, yang timbul secara lazim kesan
daripada kemungkiran tersebut.
Dalam erti kata lain, pihak yang dipersalahkan hendaklah,
setakat yang mampu dilakukan dari segi kewangan, memulihkan kedudukan pihak
yang tidak bersalah agar kembali kepada kedudukan yang sepatutnya jika kontrak
itu tidak dimungkiri.
13. Melalui surat bertarikh 19 September 2019, saya menulis
kepada peguam yang mewakili pihak menuntut Sulu, dengan tawaran untuk membayar
tunggakan berjumlah RM37,100.00 dari 2013 hingga 2019, berserta faedah mudah
10% berjumlah RM11,130.00. Oleh itu tawaran yang dibuat kepada mereka adalah
sejumlah RM48,230.00.
Dari segi undang-undang, ini merupakan kerugian yang mereka
alami dalam tempoh 7 tahun. Selanjutnya, sekiranya tawaran sejumlah RM48,230.00
itu diterima, ia bermakna tiada lagi pertikaian antara pihak-pihak. Jaminan
juga diberikan kepada mereka bahawa Malaysia akan terus membayar jumlah tahunan
tersebut untuk tahun-tahun yang akan datang.
Surat saya dengan jelas menyatakan bahawa kes itu telah
dibawa secara salah dalam bidang kuasa Sepanyol dan bahawa Malaysia tidak
mengiktiraf mahupun patuh kepada bidang kuasa Sepanyol, sama ada bidang kuasa
yang dilaksanakan oleh mahkamahnya, tribunal timbang tara atau sebaliknya.
F) Apakah asas timbang tara pada 2018 oleh mahkamah Sepanyol
dalam pelantikan penimbang tara tunggal?
14. Perlu diingati bahawa Perjanjian Pemberian 1878 mengandungi
ayat ini:
“In case any dispute shall arise between His Highness the
Sultan his heirs or successors and the said Gustavus Baron de Overbeck or his
Company it is hereby agreed that the matter shall be submitted to Her Britannic
Majesty’s Consul-General for Borneo.”
15. Pembacaan yang nyata dan biasa bagi ayat ini
menghasilkan kesimpulan berikut:
(i) perkataan “timbang tara” tidak disebut,
walaupun semasa 1878 timbang tara telah berkembang matang, terutamanya di bawah
undang-undang Inggeris;
(ii) tempat bagi tribunal timbang tara tidak disebut;
(iii) undang-undang kontrak yang sepatutnya diguna pakai
oleh tribunal timbang tara tidak disebut;
(iv) pihak berkuasa untuk melantik penimbang tara tidak
disebut;
(v) sama ada tribunal timbang tara harus terdiri daripada
penimbang tara tunggal atau tiga orang penimbang tara tidak disebut; dan
(vi) Sepanyol tidak disebut; begitu juga dengan Perancis.
16. Oleh itu, ayat ini contoh klasik suatu percubaan
yang “pathologically flawed” untuk merujuk kepada timbang tara. Ia
tidak mungkin dapat dituruti, sebahagiannya kerana pejabat “Konsul
Besar Baginda Queen Britain di Borneo” (Her Brittanic Majesty’s Consular
General for Borneo) tidak lagi wujud dan sebahagiannya atas sebab enam
kecacatan yang disenaraikan di atas. Itu mungkin menjelaskan sebab mengapa
Kementerian Luar Negeri United Kingdom menolak permintaan, yang tampaknya
dibuat pada 2017, untuk menggunakan UK sebagai forum yang sesuai.
Sekiranya kerajaan British telah dengan tepat memutuskan
bahawa rujukan kepada pejabat “Her Brittanic Majesty’s Consular General
for Borneo” yang tidak lagi wujud, tidak memberikan bidang kuasa
kepada mahkamah di UK untuk melantik penimbang tara yang “bertempat di
British”, adalah amat sukar untuk dipercayai bagaimanakah mahkamah Sepanyol dan
Perancis boleh bertindak seperti yang telah mereka lakukan. Ianya langsung
bertentangan dengan undang-undang dan amalan timbang tara antarabangsa.
G) Keberertian keputusan Mahkamah Tinggi Sabah pada 2020
17. Selepas notis sewajarnya diberikan kepada penimbangtara
tunggal, Stampa, dan peguam British yang bertindak bagi pihak menuntut Sulu,
kerajaan Malaysia memulakan prosiding undang-undang di Mahkamah Tinggi Sabah
pada Disember 2019, seperti mana yang dilakukan oleh pihak menuntut Sulu pada
1939. Oleh kerana tidak wujud klausa timbang tara dalam Perjanjian 1878, dan
pejabat “Her Brittanic Majesty’s Consular General for Borneo” telah
lama pupus, satu-satunya forum untuk menyelesaikan pertikaian yang timbul
daripada Perjanjian 1878 tersebut adalah mahkamah Sabah.
Keputusan mana-mana forum lain yang kononnya mempunyai
bidang kuasa ke atas perkara ini adalah tidak sah dan seharusnya tidak
diendahkan langsung oleh kerajaan Malaysia.
18. Dalam penghakiman yang dilaporkan dalam kes Kerajaan
Malaysia lwn Nurhima Kiram Fornan [2020] 6 CLJ 429 Hakim Mairin Idang
memutuskan empat isu yang sangat relevan, iaitu:
(i) tiada perjanjian timbang tara yang sah atau mengikat;
(ii) tiada penepian kekebalan kedaulatan Malaysia yang boleh
memberikan bidang kuasa bagi prosiding di hadapan mahkamah di Sepanyol yang
melantik penimbang tara Sepanyol, Gonzalo Stampa;
(iii) Mahkamah Tinggi Sabah adalah forum semula jadi dan
wajar untuk memutuskan semua pertikaian; dan
(iv) wujudnya “forum shopping” oleh pihak
menuntut.
19. Walaupun penghakiman ini tidak mempunyai kesan luar
wilayah, ia menunjukkan bahawa Mahkamah Tinggi Sabah merupakan forum untuk
menyelesaikan pertikaian. Malangnya, penimbangtara tunggal, Stampa, tidak
menghiraukan penghakiman itu.
H) Tingkah laku Stampa
20. Kewajipan utama sesiapa yang dipinta untuk menjadi
penimbang tara bagi sesuatu pertikaian adalah untuk membaca perjanjian timbang
tara dengan teliti. Penimbang tara yang mungkin dilantik hendaklah, sebelum
menerima lantikan tersebut, yakin bahawa mereka mempunyai bidang kuasa untuk
bersidang dan memutuskan pertikaian.
Lazimnya, perjanjian timbang tara dalam bentuk suatu klausa
di dalam kontrak antara pihak-pihak yang bertikai. Ianya tidak sama seperti
mahkamah domestik, yang mana kuasa dan bidang kuasa untuk menyelesaikan
pertikaian sivil antara individu-individu (termasuk syarikat dan korporat)
dalam had wilayahnya adalah diperuntukkan oleh undang-undang domestik; ini
membawa maksud bahawa tidak akan wujudnya persoalan sama ada suatu pihak boleh
menolak atau tidak bersetuju terhadap bidang kuasa mahkamah terhadap sesuatu
pertikaian.
Sebaliknya, prosiding timbang tara memerlukan persetujuan.
Secara definisinya, ia hendaklah secara kerelaan (kedua-dua pihak). Pihak-pihak
hendaklah, dengan bebas dan sukarela, bersetuju secara bertulis dalam terma
yang jelas untuk mengemukakan pertikaian mereka kepada timbang tara. Sekiranya
tiada perjanjian timbang tara secara bertulis, maka proses untuk merujuk kepada
timbang tara adalah tidak tersedia. Ia tidak boleh dikenakan secara paksa. Oleh
itu, bagaimana Stampa boleh mentafsirkan ayat dalam Perjanjian 1878 (iaitu
kontrak yang relevan dan berkuatkuasa dalam hal ini) sebagai sebuah klausa
timbang tara adalah amat sukar untuk dipercayai.
21. Dalam artikel bertajuk “The Sultan of Sulu
Award: Is it enforceable in the US under the New York Convention?” yang
diterbitkan dalam ITA in Review [2022] Vol 4, Isu 1, pakar timbang tara Gary J
Shaw dan Rafael T Boza membuat pemerhatian berikut:
“The Award against Malaysia is one of the largest awards
ever issued against a state, surpassed only by the Yukos Award. It arises out
of a 150-year-old contract with very ambiguous terms. It was issued in the
context of a highly disputed ad hoc arbitration, in which neither the alleged
arbitration clause, nor the conduct of the proceedings was accepted by the
parties or the courts of the seat, Spain. The Arbitrator took actions
which may be considered unreasonable, extreme, or even defiant, such as
relocating the seat of arbitration, to ultimately issue a polarizing Award.
Any enforcement effort, in any jurisdiction will likely be met with substantial
resistance.”
(penekanan saya)