Oleh: Helmi Mohd Foad
ANALISIS: Pagi ini Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara (SPAN) membuat
pengumuman berkaitan pelarasan tarif bekalan air bersih bagi pengguna domestik
di semua negeri di Semenanjung dan Wilayah Persekutuan Labuan bermula pada awal
Februari ini.
Boleh dikatakan semua hantaran atau flash berkaitan pengumuman ini
di media sosial mendapat pelbagai bentuk reaksi. Bagi golongan netizen dan
laskar siber pembangkang, berita ini sudah tentu dijadikan peluru untuk menyerang
kerajaan dalam pelbagai bentuk mesej.
Pelarasan itu sendiri melibatkan kenaikan purata sebanyak 22 sen
bagi setiap meter padu yang dilaksanakan di bawah Mekanisme Penetapan Tarif.
Struktur dan komponen tarif air diseragamkan untuk negeri-negeri di Semenanjung
serta Labuan dan ia akan dikaji semula setiap tiga tahun bagi memastikan
keselarasan dalam penentuan bayaran.
Kenyataan SPAN menjelaskan pelarasan tarif tersebut tidak lagi
boleh ditangguhkan demi untuk tidak menjejaskan kemapanan industri perkhidmatan
air dalam jangka panjang sekali gus memberi impak kepada kualiti perkhidmatan
bekalan yang dinikmati rakyat.
"Kenaikan ini masih rendah dan tidak dapat menampung kos
sebenar penyediaan perkhidmatan bekalan air sebanyak RM1.75 bagi setiap meter
padu berdasarkan rekod sebenar 2022," kenyataan SPAN dipetik.
Fikir secara rasional kenaikan
tarif air
Tiada siapa yang gemarkan sebarang berita berkaitan kenaikan harga
ke atas apa saja bentuk barangan atau perkhidmatan konsumerisme. Namun adakah
semua pihak boleh berfikir secara rasional terhadap sebarang langkah
membabitkan pelarasan tarif air ini?
Langkah pelarasan itu sudah menjadi bahan kajian sejak sekian
lama. Baik ketika kerajaan Barisan Nasional (BN) memerintah atau pada waktu
Pakatan Harapan mengambil alih kuasa pada 2018, dan kemudian ketika dikuasai
Perikatan Nasional (PN) pada 2020 - 2022.
Perkara ini bertitik tolak daripada peningkatan kos yang besar
dalam industri bekalan air bersih selain masalah kadar air tidak memberikan
pendapatan (NRW) atau kebocoran yang tinggi akibat paip usang.
Orang ramai mahu perkhidmatan terbaik namun kos untuk menghasilkannya
begitu menjerut semua operator air di negeri-negeri. Negeri yang paling
kritikal ialah Selangor yang turut membekalkan air ke Wilayah Persekutuan Kuala
Lumpur yang kepadatan penduduknya cukup tinggi.
Selangor sering menjadi sasaran serangan pihak pembangkang tetapi
hasil keberkesanan pengurusan Air Selangor, masalah tersebut berjaya ditangani
dengan baik.
Justeru itu, jika diimbas kembali dalam sidang Dewan Undangan
Negeri Selangor pada November lalu, Menteri Besar Datuk Seri Amirudin Shari
sendiri sedar mengenai taktik pembangkang yang hanya menunggu masa untuk
mengeksploitasi isu tersebut. Beberapa kali Ketua Pembangkang Azmin Ali cuba
'memerangkap' Amirudin agar beliau mengumumkan bila kenaikan tarif air akan
berlaku.
Namun semua pihak perlu tahu bahawa sebarang pengumuman kenaikan
tarif hanya akan dilakukan oleh SPAN setelah diputuskan di peringkat Kerajaan
Persekutuan.
Kata Amirudin mana-mana negeri akan bersetuju dengan peningkatan
tarif yang menjadi penyelesaian kepada peningkatan kos operasi yang ditanggung
oleh syarikat konsesi.
"Mana-mana menteri yang bertanggungjawab untuk menguruskan
air, sumber asli akhirnya akan bersetuju peningkatan tarif adalah sebahagian
dari solusi," katanya dipetik.
Namun Selangor kekal meneruskan pemberian air percuma sejak tahun
2008 walau berdepan kos yang tinggi selepas melihat kemudahan itu memberi
kebaikan kepada rakyat.
Negeri pembangkang setuju naik
tarif air
Bagaimana pula dengan Kelantan, negeri yang ditadbir Pas sejak
tahun 1990 yang dilaporkan masih terus berdepan dengan masalah bekalan air
bersih hingga memerlukan dana besar daripada Pusat.
Sebab itu pendirian tentang pelarasan tarif turut menjadi pegangan
kerajaan Perikatan Nasional (PN) sebelum ini. Menteri Alam Sekitar dan Air dari
Pas ketika itu Datuk Seri Tuan Ibrahim Tuan Man menjelaskan antara kekangan
yang dihadapi oleh syarikat atau operator pembekalan air bersih di seluruh
negara adalah berkaitan tarif air.
"Isu-isu bekalan air ini sebenarnya isu yang berlaku di
banyak negeri. Isu besarnya adalah berkaitan tarif air yang mana, di sesetengah
negeri sudah 40 tahun tak pernah naik," katanya dipetik pada Julai 2022.
Begitu juga dengan Kedah turut terbeban dengan masalah bekalan air
yang jika tiada sebarang pelarasan tarif akan lebih menyukarkan lagi syarikat
operator melaksanakan sebarang usaha menaik taraf.
Menteri Besar Datuk Seri Muhammad Sanusi Md Nor dipetik dari
HarakahDaily pada November lalu berkata; "Kalau tarif air boleh
diselaraskan, Alhamdulillah,".
Sanusi juga berkata, kali terakhir kenaikan tarif air di Kedah
pada tahun 2010 sebanyak 10 sen.
Menurutnya selama 13 tahun Kedah menunggu kajian tarif air,
sedangkan kerajaan negeri perlu membayar hutang kepada kerajaan Persekutuan
selama 45 tahun.
"Dahulu setiap tahun (bayar) RM45 juta tetapi selepas proses
migrasi bayaran tahunan berkurangan kepada RM35 juta setahun tetapi tempoh
bayaran 45 tahun.
"Biar pun berlaku pengurangan RM35 juta setahun, namun
kerajaan negeri perlu menyediakan sekurang-kurang RM4 juta setiap bulan untuk
tujuan berkenaan," katanya dipetik
Menurutnya kenaikan tarif air akan memberi sedikit kelegaan
kewangan kerajaan negeri untuk membayar semula hutang kepada kerajaan
Persekutuan.
Isu kenaikan tidak boleh
dipolitikkan
Jadi sama ada kerajaan atau pembangkang tidak boleh menggunakan
isu pelarasan tarif air sebagai alat politik. Negeri ditadbir Kerajaan
Perpaduan memerlukan pelarasan tarif begitu juga negeri yang ditadbir PN
memerlukannya sebagai salah satu langkah untuk menyelesaikan program
penggantian paip usang dan menaik taraf kemudahan loji rawatan sedia ada.
Apa yang diperlukan kerajaan ialah rakyat memahami keperluan
kenaikan. Bagi Kerajaan Negeri mereka seharusnya menyambut baik saranan SPAN
agar meneruskan program bantuan bersasar kepada rakyat yang kurang berkemampuan
bagi mengurangkan beban mereka susulan pelarasan tarif air tersebut.
Paling penting ialah bagaimana negeri-negeri boleh memanfaatkan
pelarasan tarif ini walaupun tidak sepenuhnya mampu menampung kos untuk
menyediakan perkhidmatan bekalan air terbaik untuk keseluruhan rakyat.