NIK HASYUDEEN
Adalah penting untuk kita memahami sejarah penstrukturan
industri air di Malaysia supaya kita faham berbezaan tanggungjawab kerajaan
persekutuan dan negeri.
Sebelum tahun 2005, tanggungjawab ke atas perkhidmatan air
adalah di bawah kerajaan negeri sepenuhnya kerana ianya termaktub di dalam
jadual kuasa negeri di dalam perlembagaan persekutuan. Kerajaan persekutuan
memberikan pinjaman kepada kerajaan negeri untuk menguruskan industri air
masing-masing.
Walau bagaimana pun ini menjadi cabaran besar negeri-negeri
kerana kos infrastruktur air yang tinggi. Paip-paip lama perlu diganti dan
loji-loji rawatan air baharu kena dibina. Ada negeri yang mengswastakan perkhidmatan
air dan ada yang mengurusnya sendiri:
Oleh kerana perkara ini sudah sampai satu tahap kritikal,
kerajaan persekutuan telah masuk campur dan membawa formula baharu.
Di dalam tahun 2005, perlembagaan persekutuan dipinda menjadikan
air dimasukkan ke dalam jadual kuasa bersama. Di dalam tahun 2006 Suruhanjaya
Perkhidmatan Air Negara (SPAN) dan Akta Perkhidmatan Industri Air (WASIA)
diwujudkan.
Mengikut model baharu ini, kerajaan pusat melalui Pengurusan
Aset Air Berhad (PAAB) akan memiliki aset-aset air manakala negeri akan terus
menguruskan sumber-sumber air. Negeri juga akan menjalankan perkhidmatan air
kepada rakyat melalui pengkorporatan entiti-entiti air negeri.
Syarikat-syarikat air ini akan memajak aset dari PAAB.
Ada beberapa negeri lagi yang belum menyelesaikan proses
penstrukturan ini.
Berdasarkan kaedah ini, perbelanjaan modal yang sebelum ini
ditanggung oleh negeri menjadi perbelanjaan mengurus dan dipadankan dengan
kutipan bayaran air yang dipunggut. Walau bagaimana pun, pengurusan syarikat-syarikat
air kena bijak dan cekap supaya mereka boleh membayar bayaran pajakan kepada
PAAB. Pembayaran ini akan membolehkan PAAB membayar balik pinjaman yang
dibuatnya untuk membiayai kos pembelian/pembangunan aset-aset air.
SPAN adalah agensi kawal selia yang mempastikan polisi dan
pelaksanaan penstrukturan ini berjaya.
Oleh kerana kos penstrukturan ini memakan jumlah dana yang
besar, secepat mana aset-aset air baharu boleh dibangunkan dipengaruhi juga
oleh kedudukan kewangan kerajaan persekutuan. Walaupun PAAB menerbitkan
bon/sukuk, ianya tetap berkait dengan sokongan kewangan kerajaan persekutuan
(boleh rujuk laporan penarafan sukuk PAAB). Apabila hutang kerajaan persekutuan
sudah mencecah RM 1.5 trilion, ianya akan memberi kesan ke atas penerbitan
sukuk seterusnya.
Bagi menambah aset-aset air di negeri-negeri, cadangannya kepada
kerajaan persekutuan bukan sahaja kena tepat dari segi teknikal tetapi kena
mencadangkan model kewangan yang munasabah. Ianya bukan jalan mudah untuk
melepaskan tanggungjwab menjalankan operasi syarikat air negeri dengan berdaya
maju supaya kosnya ditanggung oleh kerajaan persekutuan.
Rajah yang dikongsikan hanyalah untuk memberikan gambaran kasar
penstrukturan semula ini. Banyak perkara yang lebih terperinci tidak diambil
kira. Jika terlalu terperinci, susah nak faham pula. Faham?