PETROS ANTARA CONTOH BERMASAALAH ?

Iswardy Morni

 Sarawak Cable ialah contoh klasik bagaimana sebuah syarikat besar milik negeri yang pernah dibanggakan akhirnya tersungkur sehingga diklasifikasikan sebagai PN17 — kategori amaran Bursa Malaysia yang menandakan masalah kewangan serius.

Kerugian tahunan mencecah RM43 juta, perbelanjaan melampaui pendapatan, pembelian helikopter Super Puma bernilai RM100 juta, dan percubaan diversifikasi yang tidak masuk akal adalah antara faktor yang menjerumuskan syarikat tersebut.

Pendedahan FMT dalam laporan bertajuk “The Rise and Fall of Sarawak Cable”* menunjukkan bahawa kejatuhan ini lebih daripada sekadar runtuhnya sebuah syarikat negeri yang pernah dibanggakan.

Menurut laporan itu, usaha Sarawak Cable untuk menceburi projek talian penghantaran kini berdepan kesukaran. Pada 2014, syarikat tersebut dianugerahkan kontrak RM257 juta oleh Petronas untuk membina talian penghantaran voltan tinggi 275kV di kompleks Rapid, Pengerang, Johor.

Walaupun memperoleh kontrak yang menguntungkan — termasuk projek talian penghantaran 500kV bernilai RM619 juta di Sarawak, kontrak bekalan untuk projek Tenaga Nasional Berhad (TNB), dan kerja-kerja lain di Kompleks Petroleum Bersepadu Pengerang — Sarawak Cable tidak pernah menjadi bintang industri seperti yang diharapkan.

Sarawak Cable kini dilihat sebagai cerminan kelemahan struktur perusahaan berkaitan kerajaan di Sarawak, serta amaran bahawa cita-cita besar — lebih-lebih lagi apabila berkait rapat dengan politik sumber — boleh berakhir dengan kekecewaan awam. Syarikat-syarikat negeri seperti AirBorneo dan PETROS turut berdepan risiko serupa sekiranya kerjasama strategik tidak dipertimbangkan secara teliti.

Hakikatnya, Sarawak tidak dapat berdiri sepenuhnya tanpa sokongan Persekutuan, baik dari segi perkongsian strategik, kepakaran tenaga kerja mahir mahupun pemindahan teknologi.

Apa yang berlaku kepada Sarawak Cable seharusnya menjadi perhatian setiap rakyat Sarawak yang percaya kepada janji pemerkasaan ekonomi tempatan, penciptaan pekerjaan dan kedaulatan ekonomi melalui pengurusan sumber oleh PETROS.

Kejatuhan Sarawak Cable bukan sekadar tragedi perniagaan atau kegagalan menyesuaikan diri dengan persekitaran pasaran. Ia mendedahkan masalah struktur: tadbir urus yang lemah, pengembangan yang berlebihan, kebergantungan kepada sokongan politik atau separa politik, serta kegagalan menunaikan janji besar yang pernah menjadi taruhan sokongan awam.

Dari Harapan ke Kejatuhan: sebuah kisah kegagalan

Kejatuhan Sarawak Cable bukanlah berlaku secara tiba-tiba. Laporan lain mengenai masalah kewangannya menunjukkan saham syarikat itu terus merosot ke paras terendah dalam beberapa bulan. Pada Mei 2024, sahamnya jatuh 25% dalam satu sesi dagangan — paras terendah sejak Disember 2023 — selepas pelan pemulihan yang digelar “resuscitation exercise” gagal memulihkan keyakinan pelabur.

Pelan pemulihan itu bergantung kepada kemasukan pelabur luar — atau “white knight” — untuk menyuntik modal dan menyusun semula hutang. Namun seperti yang ditunjukkan oleh naratif FMT dan data pasaran, pelan tersebut runtuh. Memorandum persefahaman yang ditandatangani dengan pelabur berpotensi gagal diteruskan kerana kedua-dua pihak tidak bersetuju mengenai penyusunan kerja eksklusif.

Lebih penting, status syarikat semakin merosot lebih awal lagi. Pada September 2022, Sarawak Cable diklasifikasikan sebagai PN17 — kategori amaran Bursa Malaysia yang meragui kemampuan entiti tersebut untuk terus beroperasi — selepas juruaudit luar mengesan “ketidakpastian material” terhadap kelangsungan syarikat.

Bagi ramai rakyat Sarawak, kejatuhan Sarawak Cable lebih daripada sekadar kegagalan korporat — ia melambangkan runtuhnya janji pemerkasaan ekonomi tempatan melalui industri milik negeri.

Masa depan PETROS yang meragukan 

Kemunculan PETROS — syarikat yang diwujudkan dengan cepat melalui pengambilalihan dan pemindahan aset daripada PETRONAS — membawa harapan besar kepada Sarawak. PETROS kini mempunyai lebih 300 pekerja di negeri itu, jauh lebih kecil berbanding kira-kira 4,000 rakyat Sarawak yang bekerja di PETRONAS berdasarkan anggaran 2025.

Penubuhan PETROS membawa harapan bahawa Sarawak, yang sekian lama bergantung kepada syarikat tenaga luar, akhirnya mampu memiliki kawalan terhadap sumber minyak dan gasnya sendiri.

Dari sudut politik dan emosi, aspirasi ini sangat besar: di bawah PETROS, rakyat Sarawak dijanjikan bahawa mereka akhirnya akan menikmati kekayaan sumber secara langsung, selari dengan semangat MA63.

Namun seperti diingatkan oleh kisah Sarawak Cable: modal besar, pengumuman besar dan janji besar hanya bermakna jika disokong tadbir urus, ketelusan dan prestasi sebenar.

Contoh paling terkini ialah perjanjian PETROS dengan PowerChina — pelaburan RM2 bilion bagi pembinaan loji jana kuasa CCGT 500MW di Miri — yang mencetuskan kontroversi tentang pengambilan pekerja tempatan susulan laporan bahawa hanya sebahagian kecil jawatan bakal diisi rakyat Sarawak.

Berdasarkan anggaran penganalisis, loji 500MW ini boleh mewujudkan 700 hingga 1,500 pekerjaan ketika tempoh pembinaan, namun ketika operasi bermula jumlahnya tinggal sekitar 90–150 sahaja. Dengan penggunaan teknologi automasi tinggi oleh PowerChina, jumlah itu boleh berkurangan kepada kira-kira 30 pekerja tetap.

Jika PETROS membenarkan pelaburan berskala besar berjalan tanpa komitmen kukuh terhadap penglibatan tempatan, ia berisiko mengulangi corak yang menenggelamkan Sarawak Cable: retorik hebat tetapi impak kecil kepada masyarakat.

Tadbir Urus, akauntabiliti, dan kealpaan

Apa yang paling ketara daripada kejatuhan Sarawak Cable ialah kegagalan tadbir urus. Kejatuhan itu bukanlah sesuatu yang tidak dapat dielakkan — banyak syarikat lain dalam sektor serupa berjaya beroperasi dengan kukuh. Namun apabila sebuah syarikat bergantung kepada sokongan politik lebih daripada asas komersial, ia menjadi rentan.

Inilah bahaya besar kepada PETROS. Beroperasi dalam sektor minyak dan gas yang kaya sumber, dengan nilai strategik yang tinggi dan perhatian awam yang besar, PETROS tidak mampu melakukan kesilapan sistemik.

Berbeza dengan syarikat pengeluar kabel, apa yang dipertaruhkan kali ini bukan sekadar wang pelabur atau pemegang saham — tetapi integriti masa depan kekayaan sumber Sarawak, peluang pekerjaan dan kepercayaan rakyat.

Mengumumkan perjanjian besar, menyebut angka berbilion, dan menjanjikan lonjakan ekonomi memang mudah. Yang sukar — tetapi wajib — adalah memastikan ketelusan, keutamaan kepada pekerja tempatan, pengawasan terhadap kronisme, dan penyampaian manfaat sebenar kepada rakyat.

Kini semuanya terserah kepada penduduk Sarawak

Dari perspektif rakyat biasa, kisah Sarawak Cable bukanlah insiden terpencil. Ia adalah amaran. Mereka telah melihat bagaimana sebuah “juara negeri” boleh jatuh ke tahap hampir tidak bernilai, sekaligus menghilangkan harapan pekerja, pelabur dan komuniti.

Apa yang rakyat Sarawak mahukan daripada PETROS kini bukan lagi pengumuman baharu, tetapi bukti nyata bahawa operasi dan pelaburan syarikat itu memberikan manfaat langsung kepada rakyat — dalam bentuk peluang pekerjaan, penjanaan hasil kepada kerajaan negeri dan pengurangan hutang Sarawak.

Rakyat juga mahu jaminan bahawa kontrak PETROS dianugerahkan secara telus, bahawa pekerjaan diberi keutamaan kepada rakyat tempatan, bahawa keuntungan dilaburkan semula dalam komuniti, dan bahawa syarikat itu diurus secara profesional, bukan politik.

Persoalannya kini:

Adakah PETROS akan belajar daripada kesilapan Sarawak Cable?

Atau adakah ia akan mengulangi pola yang sama — hanya dengan nama berbeza — dan akhirnya mengecewakan generasi rakyat Sarawak yang baharu?